Köpeğin İnsan Yaşamındaki Tarihi

Evrim sürecinde, ilk insanla birlikte gelişimini sürdürerek günümüze kadar gelen köpek ve insan arasındaki bağlılığın vahşi yaşamdaki çıkar ilişkisinden çıkarak tam anlamıyla dostluk halini alması elbette uzun bir süreç de gerçekleşmiştir.

Kimi zaman hırçın ve yırtıcı, kimi zaman sevecen bir dost, bazen de gözümüz kulağımız olan köpeğin insanoğlunun hayatına ilk girişinin yaklaşık olarak 14.000 yıl önce olduğu sanılmaktadır. İsrail topraklarında elinde yavru tutan bir fosilin bulunması bu konuda ilk önemli bulgudur. Bu fosilin kurt mu yoksa köpek mi olduğu tam olarak anlaşılamamakla birlikte evcilleştirmeye ait ilk bulgular olarak gösterilmektedir. Ayrıca Amerika’nın batı bölgesinde yer alan İdaho’daki Beaverhead dağları, Avrupa, Asya ve Kolombiya!da aynı döneme ait bulguların olması köpeğin 12-14 bin yıl önce evcilleştiğini ve insanoğlunun yaşamında ilk kez bu dönemde yer aldığını göstermektedir.

İsveçli moleküler biyolog Peter Savolainen’ın son araştırmasına göre, bu dostluk çok eskilere dayanıyor. İnsan ve köpek arasındaki ilk yakınlaşma bundan 15 000 yıl önce doğu Asya’da başlamış. Savolainen’ın Kunming’deki (Çin) kalıntılar üzerindeki analizi, yüz kiloluk Saint Bernard köpeğinden, basık burunlu, salyalı Buldog ve çevik tazı köpeğine kadar tüm cinslerin tek bir gen havuzundan doğduğunu gösteriyor.

Bu analiz, yalnızca anneden mitokondrilere geçen kalıtımın incelenmesine dayanmakta. Avrupa, Asya, Afrika ve Asya?da incelenen 654 köpeğin verilerinin 38 Avrasya kurduyla karşılaştırıldığında, köpeğin taş devrinin sonlarına doğru evcilleştirildiği kabul edilmiştir.

En eski köpek kalıntısını bulduklarını iddia eden arkeologlar ilginç bir biçimde birbirinden farklı tarihler verebilmekte. Bu da köpeğin ilk evcilleştirildiği tarih konusunda çeşitli soru işaretlerine nden olsa da son dönemde yapılan bu mitokondriyal analizi destekleyen pek çok arkeolojik bulgunun olması köpeğin evcilleştirme tarihini kesinleştirmektedir.

Anadolu’da bulunan en eski köpek belgesi M.Ö.9000 yılına aittir. Neolitik dönem insanları tarafından Çatalhöyük’teki bir tapınak duvarına avcıyla köpeğini birlikte resmedilmesi Anadoludaki evcilleştirmenin bu dönemde başlamış olduğunu göstermektedir. Buna karşın İtalyan araştırmacıların, buldukları kalıntılardan yaptıkları DNA analizleri sonucunda kurdun 10 000 -14 000, köpeğin ise yaklaşık olarak 3500 yıllık bir geçmişi olduğunu açıklaması çelişkiye neden olmaktadır. İtalya gibi bir avrupa ülkesi olan Almanya?da Ren nehri kıyısındaki Oberkassel buluntu yerinden çıkarılan ve Alman bilim adamları tarafından en eski köpek kalıntısı olduğu savunulan köpek çenesinin 14000 yıllık olduğunu açıklaması soru işaretlerinin artmasına neden olmuştur. Tel Aviv Üniversitesi’nden Tamar Dayan’a göre, 14000 yıllık bir mezarda bir kadın fosiliyle bulunan kalıntılar en eski köpek kalıntılarıdır ve köpeğin ilk kez Yakındoğu’da evcilleştirildiğine işaret etmektedir.

İlk evcilleştirilen tür olarak kabul edilen kurtlar, göçebe insan toplulukları ile yakın dolaşarak onların artıkları ile beslenmekteydi. Zamanla ortak çıkarları doğrultusunda birlikte avlanmaya başlayan kurtlar ve insanlar arasındaki bu ilişki kısa sürede uyumlu bir beraberlik halini almıştır.

Zamanla insanoğlu zeki ve uyumlu olan bu hayvanları, bekçilik, avcılık gibi yeteneklerine göre seçip yetiştirmeye başladıkça ilk cinsler oluşmaya başlamıştır. Köpek türlerinin gelişimi insanoğlunun ihtiyaçları ve çevre koşullarına göre olmuş ve melezleme ile birçok yeni cins oluşmuştur.

Yakın tarihe ait bulgulara bakıldığında bu durum belirgin olarak görülebilmektedir. Örneğin MÖ.4500 yıllarına ait mağara duvar resimlerinde avcı olarak çizilen köpeklerin, firavunlar döneminde Mısırda bekçi olarak tasvir edildiğini, Roma’da savaşlarda mesajcı olarak kullandığını, Ortaçağ Avrupasında manastırlarda keşişleri koruduğunu ve onlara arkadaşlık yaptığını, rönesans döneminde aristokratların lüksü, İngilterede sürü çobanı olarak görebiliriz.

Anadolu da efsanelerin kahramanı (Yedi uyuyanlar efsanesinde kıtmir) olduğu gibi, Alp dağlarında hayat kurtarıcı olarak karşımıza çıkan, bazen bir avcı, bazen bir haberci, bazen bir dövüşçü, bazen bir koruyucu, bazen bir bekçi olarak insanlara hizmet veren köpekler, bugün ise artık insanoğlunun yaşantısında can dostu olarak yerini almıştır.